ساز قانون یکی از زیباترین و قدیمی ترین سازهای زهی در موسیقی شرق است که صدایی لطیف، پرطنین و دلنشین دارد. این ساز نه تنها در موسیقی سنتی ایرانی نقش مهمی ایفا می‌کند، بلکه در موسیقی عربی، ترکی، ارمنی و حتی برخی قطعات کلاسیک نیز حضور دارد. در این مقاله، قصد داریم با تاریخچه، ساختار، ویژگی ها، نحوه ی نواختن و نکاتی برای یادگیری ساز قانون آشنا شویم. اگر به دنبال آموزش ساز قانون هستید یا می‌خواهید بدانید این ساز چگونه صدایی روح نواز ایجاد می‌کند، همراه ما باشید.
ساز قانون چیست؟
ساز قانون یکی از سازهای زهی-مضرابی است که با انگشت یا مضراب نواخته می‌شود. شکل مثلثی یا ذوزنقه ای این ساز و تعداد زیاد سیم های آن (معمولاً ۷۲ تا ۸۱ سیم) از ویژگی های شاخص آن است. سیم ها به صورت سه تایی کوک می‌شوند و صدایی شفاف، زنگ دار و پرطنین ایجاد می‌کنند که هم در تکنوازی و هم در گروه نوازی بسیار تأثیرگذار است.
تاریخچه‌ی ساز قانون
قدمت ساز قانون به بیش از هزار سال پیش بازمی‌گردد. ریشه ی این ساز به تمدن های باستانی مانند سومر و آشور می‌رسد.در ایران، این ساز در دوران صفویه و قاجار رایج شد و در موسیقی دستگاهی ایرانی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. واژه‌ی “قانون” برگرفته از واژه‌ی یونانی kanon به معنی قاعده و نظم است که اشاره به دقت و ساختار منظم این ساز دارد.
ساختار و اجزای ساز قانون
قانون معمولاً از چوب های مقاوم مانند گردو یا افرا ساخته می‌شود. روی بدنه ی آن سوراخ هایی برای طنین بهتر تعبیه شده و سیم‌ها از یک طرف به گوشی های کوک و از طرف دیگر به سیم‌گیر متصل اند. هر نت از سه سیم هم صدا تشکیل شده است تا صدای پرحجم‌تری ایجاد شود.
یکی از ویژگی های مهم ساز قانون وجود کلیدهای کوچکی به نام “رُبع پرده” یا “کلیدهای تغییر کوک” است که نوازنده می‌تواند با آن ها در حین اجرا گام یا مد را تغییر دهد. این امکان، قانون را به سازی مناسب برای اجرای دستگاه ها و گوشه های موسیقی ایرانی تبدیل کرده است.
نحوه‌ی نواختن ساز قانون
نوازنده ی ساز قانون معمولاً به صورت نشسته و با قرار دادن ساز روی پا یا پایه، اجرا را آغاز می‌کند. برای نواختن از دو انگشت اشاره (و گاهی وسط) استفاده می‌شود که با مضراب های فلزی یا پلاستیکی که به انگشت بسته می‌شوند، سیم‌ها را به صدا درمی‌آورد. اجرای دقیق و سریع با این مضراب ها نیازمند تمرین زیاد و هماهنگی بالا میان دو دست است.
ویژگی‌های صوتی ساز قانون
صدای ساز قانون بسیار ظریف، درخشان و پرطنین است. این ساز قابلیت اجرای آرپژ، تریل، و ملودی‌های پیچیده را دارد و به همین دلیل در ارکسترهای سنتی و کلاسیک به خوبی می‌درخشد. انعطاف در تغییر گام‌ها و قدرت اجرای نت های ریزبینانه باعث شده این ساز هم در تکنوازی و هم در گروه نوازی جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
چرا یادگیری ساز قانون جذاب است؟
- صدای منحصر به فرد: صدای ساز قانون روح نواز و متفاوت است و شنوندگان را مجذوب می‌کند.
- کاربرد گسترده: این ساز در سبک های متنوعی مانند موسیقی ایرانی، ترکی، عربی و حتی مدرن استفاده می‌شود.
- پیشرفت در تکنیک: نوازندگی قانون باعث افزایش مهارت های فنی و هماهنگی حرکتی می‌شود.
- یادگیری اصولی: با شرکت در کلاس های آموزش ساز قانون در آموزشگاه‌های معتبر، می‌توانید به‌صورت اصولی و مرحله به مرحله نوازندگی این ساز را بیاموزید.
ساز قانون برای چه کسانی مناسب است؟
ساز قانون به دلیل صدای لطیف و تکنیک‌های خاص، انتخابی ایده‌آل برای افرادی است که به موسیقی شرقی و سنتی علاقه مندند و به دنبال سازی متفاوت و پرظرافت می‌گردند. این ساز برای نوجوانان و بزرگسالان مناسب است و حتی کودکان علاقه مند نیز می‌توانند با روش‌های ساده تر وارد دنیای آن شوند. اگر به دنبال سازی هستید که هم قابلیت تکنوازی داشته باشد و هم در گروه‌نوازی بدرخشد، قانون یکی از بهترین گزینه هاست. همچنین، یادگیری این ساز باعث تقویت تمرکز، هماهنگی ذهن و دست ها و درک عمیق تر از ساختار موسیقی می‌شود.
نکاتی برای شروع یادگیری ساز قانون
- انتخاب ساز مناسب: در آغاز مسیر، بهتر است از سازهایی با کیفیت متوسط و قیمت معقول استفاده کنید.
- استفاده از مدرس حرفه‌ای: یادگیری اصولی با یک مدرس با تجربه باعث می‌شود از ابتدا تکنیک های صحیح را فرا بگیرید.
- تمرین منظم: تمرین روزانه و هدفمند باعث پیشرفت سریع و تثبیت آموخته ها می‌شود.
- یادگیری تئوری موسیقی: درک گام‌ها، ریتم‌ها و فواصل برای نوازندگی دقیق ضروری است.
- ضبط و تحلیل تمرین ها: شنیدن دوباره‌ی اجرای خودتان باعث اصلاح اشتباهات و بهبود مهارت می‌شود.
ساز قانون در موسیقی امروز
با وجود قدمت تاریخی، ساز قانون همچنان در موسیقی امروز حضور پررنگی دارد. نوازندگان معاصر با استفاده از تکنیک های مدرن، این ساز را وارد سبک هایی چون موسیقی تلفیقی و جز کرده‌اند. ترکیب قانون با سازهای غربی و دیجیتال نیز تجربه ای نوین و شنیدنی پدید آورده است.
آموزشگاه موسیقی علم؛ مسیر حرفه‌ای شما در یادگیری ساز قانون
آموزشگاه موسیقی علم به عنوان یکی از برترین مراکز موسیقی در پایتخت، فعالیت خود را با هدف پرورش استعدادهای موسیقایی در محیطی حرفه‌ای و پویا آغاز کرده است. این آموزشگاه موسیقی در غرب تهران با بهره‌گیری از اساتید متخصص و برنامه ریزی دقیق، دوره های آموزشی متنوعی را برای گروه‌های سنی مختلف ارائه می‌دهد. از جمله این دوره ها می‌توان به دوره آموزش موسیقی از جمله ساز قانون، موسیقی کودک (ارف)، آموزش پیانو، ویولن، گیتار، تنبک و آواز اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با دوره ها و ثبت‌نام آنلاین، می‌توانید به صفحات مربوطه در سایت مراجعه نمایید.
جمع‌بندی
ساز قانون نه‌تنها یکی از اصیل ترین و پرقدمت ترین سازهای شرقی است، بلکه پلی میان سنت و مدرنیته در دنیای موسیقی محسوب می‌شود. اگر به دنبال یادگیری سازی متفاوت با صدایی دلنشین و قابلیت‌های فنی بالا هستید، ساز قانون گزینه‌ای عالی است. آموزشگاه موسیقی علم با بهره‌گیری از اساتید مجرب و فضای آموزشی حرفه‌ای، دوره های تخصصی برای یادگیری ساز قانون برگزار می‌کند. همین امروز ثبت نام کنید و با دنیای زیبا و عرفانی این ساز شگفت انگیز آشنا شوید.